Duy lý và duy tình

Xử lý vụ việc nào đó, dân Việt có thói quen duy tình, phương Tây thường dựa vào duy lý.
Duy lý hay duy tình, cái nào lợi hơn. Quả thật khó nói, nhưng trong vụ việc tràn dầu của BP ở bên Mỹ và đầu độc sông Thị Vải của Vedan ở Việt Nam thì lý đã thắng tình.
Ô nhiễm trên sông Thị Vải.

Bàn chuyện giữa BP và Vedan thì không thể so hai công ty này với nhau, mọi sự so sánh đều là khập khiễng.
Một bên, do sự cố nổ giàn khoan của BP đã làm dầu tràn ra vịnh Mexico kéo dài ba tháng nay. Đây không phải là sự ác ý gây tác hại môi trường của BP mà chỉ thuần túy là sự cố kỹ thuật.
Nhưng BP đã hành xử rất chuyên nghiệp, bán cả tài sản để chi trả 20 tỷ đô la cho việc dọn dẹp môi trường tại vịnh Mexico.
Mới đây, ông Tổng Giám đốc điều hành BP đã từ chức chỉ vì xử lý không kịp thời vụ tràn dầu.

Tổng thống Barack Obama bay đi bay lại giữa Nhà Trắng và Vịnh Mexico tới ba lần chỉ vì ông muốn tận mắt nhìn thấy thảm họa môi trường như thế nào. Tổng thống xắn quần lội bờ biển để xem dầu loang. Ban lãnh đạo BP đã phải tường trình trước Quốc hội Mỹ.

Sự xuất hiện của bản thân Tổng thống là thông điệp mạnh mẽ nhất mà nước Mỹ gửi cho BP. Có lẽ vì thế mà tất cả đều vắt chân lên cổ để xử lý bịt miệng giếng dầu. Cho tới nay, sau gần ba tháng, sự cố đã giải quyết xong.

Hàng triệu lít dầu đã chảy ra Vịnh Mexico từ vụ nổ giàn khoan của BP. Ảnh : AP.

Đó là cách hành xử dựa trên duy lý. Có chứng cứ và lý lẽ rồi thì đối phương phải qui phục.
Một bên là Vedan đã vi phạm luật về môi trường Việt Nam, cố tình xây dựng hệ thống thoát thải bí mật dưới lòng đất, xả hàng triệu mét khối nước thải chưa xử lý ra môi trường trong suốt 14 năm.
Sản xuất bột ngọt, Vedan “thả” thêm thuốc độc vào nguồn nước nấu canh cho dân ta. Họ đang tâm giết chết sông Thị Vải và toàn bộ môi sinh hai bờ, hàng nghìn hộ dân điêu đứng, sức khỏe bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Sự thiệt hại không thể cân đong đo đếm.

Báo chí rầm rộ đưa tin, cấp cao nhất là ông Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường lên tiếng cách đây hai năm, rồi dường như tất cả lại có xu hướng lặng lẽ đi vào quên lãng ?

Đến nay, vị Bộ trưởng bộ này mới nói một câu về lý mạnh hơn "Nếu đưa ra tòa, người thiệt hại nhất là Công ty Vedan. Chúng ta có thừa chứng cứ để vạch tội Vedan, chỉ sợ không sử dụng hết. Ra tòa là chắc thắng”.Ông này còn nói “Chúng ta đã hết tình, hết nghĩa với Vedan. Công ty này không chấp nhận thì đành phải dùng đến lý”.

Đợi hai năm chán chê rồi mới dùng đến lý. Tình người Việt Nam quá dài.
Vedan thải bẩn vào sông Thị Vải tới 14 năm, trách nhiệm quản lý môi trường quốc gia ở đâu ? Đưa được Vedan ra tòa thì tội ác với môi trường đã được thực hiện hơn chục năm rồi. Thiệt hại nhất không phải là Vedan mà chính là người Việt chúng ta.

Dựa vào luật mà nước Mỹ bắt BP phải chi tới 20 tỷ đô la để xử lý dầu tràn dù chưa đưa ra tòa. Đơn giản, lãnh đạo BP có chạy đằng trời với pháp luật Mỹ nếu không xử lý vụ này đến nơi đến chốn.

Vụ Vedan dựa vào tình nghĩa đã đi tới đâu trong hai năm qua? Nếu có tư duy hành xử duy lý thì có các vàng Vedan cũng không cù nhầy như hiện nay. Nếu Quốc hội lôi Tổng Giám đốc Vedan ra chất vấn thì mọi việc đã khác.

Thời hội nhập, để hành xử chuyên nghiệp thì mọi quan hệ đối tác phải dựa trên pháp luật quốc tế. Duy tình thường hại cho bản thân. Duy lý mới giúp cho đất nước phát triển bền vững.

Chìa khóa cho phát triển đó là pháp luật nghiêm minh. Người mời đầu tư phải thượng tôn pháp luật sở tại thì mới có được sự tôn trọng của khách đến đầu tư. Bằng không, những vụ như Vedan sẽ còn nhiều.

Vedan thừa hiểu những kẽ hở của pháp luật Việt Nam, vì ta hay lẫn lộn “lý và tình” trong quản lý chồng chéo và khó hiểu của các cấp chính quyền, nên họ cũng hành xử rất… Việt Nam.

Một số vị quan chức nhà ta rất thích dùng mỹ từ “tình nghĩa”. Họ không hiểu rằng, người tìm đến ta cũng vì lợi nhuận là trên hết, tình nghĩa đến sau.
Kêu gọi đầu tư nước ngoài thì nên hiểu là hai bên cùng có lợi. Không phải vì nghèo, vì cố tăng GDP bằng mọi cách, rồi cố hiện đại hóa, công nghiệp hóa, mà lạm dụng từ “tình nghĩa”. Khách đến đầu tư cũng tìm cách kiếm lời cho họ. Đó là win-win (hai bên cùng thắng), tình nghĩa lại là chuyện khác.

Trong hội nhập, duy lý và duy tình cần được hiểu ngọn ngành nếu không muốn làm hại cho cộng đồng và xa hơn là cho cả một quốc gia.

Hiệu Minh
Nguồn :http://www.tienphong.vn/Tuong-Tac/Dien-Dan-Tien-Phong-Online/508356/Duy-ly-va-duy-tinh.html